Jumat, 13 November 2009

Analisis Foklore Aji Saka

A. Transkrip cerita Aji Saka

Aji Saka ana ing nagara Mendhangkamolan

Aji saka karo abdine loro wis teka ing tanah Jawa. Anjujug ing nagara Mendhangkamolan, sing jumeneng ratu ing kono ajujuluk Prabu Dewata Cengkar. Sang Prabu Kresa dhahar daging uwong. Kawulane akeh sing padha giris malah akeh sing ngalih menyang nagara liya. Jalaran kuwatir manawa didhahar Sang Prabu Patihe aran: Kyai Tengger.
Kacarita Aji Saka ana ing Mendhangkamolan jumeneng guru mulang muruk kawruh rupa-rupa wong padha mlebu dadi muride padha asih lan tresna marang Aji Saka, awit atine becik banget sarta dhemen tetulung.
Nalika samana Aji Saka mono ana ing omahe Nyai Rondho Sengkerran dipek anak karo Nyai Rondho. Kyai Patih karo Nyai Rondho iyo wis manjing dadi muride Aji Saka.
Anuju ing sawijining dina Sang Prabu Dewata Cengkar duka banget marang Kyai Patih awit wis telung dina ngurung bisa nyaosi uwong kanggo dhahar dalem, Kyai Patih susah banget, ing nagara Medhangkamolan katon sepi mamring jalaran akeh sing padha ngalih menyang nagara liya, utawa andhelikin ing alas lan guwa-guwa.
Kyai Patih tilik menyang omahe Nyai Rondha Sengkeran. Ngandhakake dukane Sang Prabu, jalaran durung oleh uwong kanggo dhahar dalem, nalika iku Aji Saka iya lagi jagongan karo Nyai Rondha. Ngerti apa sing dadi susahe Kyai Patih mula banjur matur mangkene: ”Paman kulo kemawon sampeyan caosaken dados dhaharipun Sang Prabu”.
Nyai Rondha karo Patih Tengger kaget banget ngrungu ature Aji Saka ya mangkono iku. Wangsulane Kyai Patih: ”Sampun ngger, kula aturi nglajengaken mulang muruki tiyang ing Mendhangkamolan ngriki. Manawi angger klampahan kadhahar ing Sang Prabu, ingkang nglajengaken mulang muruk sinten, sampun angger, sampun kepengin dados dhaharipun sang Prabu.
Nyai Rondho iya menging, nanging Aji Saka kenceng karepe, kepengin dadi dhahare Sang Prabu. Ature Aji Saka: ”Paman sampun kuwatos manawi kulo lajeng pejah. Sedya kula badhe tetulung dhateng Sang Prabu. Nanging kula gadhah panyuwun saderengipun kapragat kula nyuwun siti Mendhangkamolan wiyaripun namung saiket kula.

B. Translit cerita Aji Saka

Aji Saka ada di negara Medhangkamolan

Aji Saka bersama dua pembantunya sudah sampai di Jawa. Langsung menuju ke negara Mendhangkamolan, yang dikuasai oleh raja berjuluk Prabu Dewata Cengkar. Sang Prabu suka makan daging manusia. Warganya banyak yang ngeri malah banyak yang pindah ke negara lain. Karena khawatir kalau dimakan Sang Prabu. Patihnya bernama: Kyai Tengger.
Ceritane Aji Saka ada di Mendhangkamolan hidup sebagai guru pengajar macam-macam ilmu pengetahuan bagi orang-orang yang bersedia menjadi muridnya. Para muridnya sangat menyukai Aji Saka, mulai dari kebaikan hatinya sampai sifatnya yang suka menolong.
Waktu Aji Saka tinggal di rumah Nyai Rondho Sengkeran dan diangkat menjadi anak oleh Nyai Rondho. Kyai Patih dan Nyai Rondho juga sudah menjadi murid Aji Saka.
Pada suatu hari Sang Prabu Dewata Cengkar sangat marah kepada Kyai Patih karena sudah tiga hari belum juga bisa memberikan daging manusia sebagai makanan beliau, Kyai Patih sangat kebingungan karena di negara Medhangkamolan sudah sepi karena kebanyakan warganya sudah pindah ke negara lain, atau bersembunyi di hutan dan goa-goa.
Kyai Patih mengunjungi rumah Nyai Rondho Sengkeran. Mengabarkan kemarahan Sang Prabu, karena belum juga mendapatkan daging manusia untuk dimakan, ketika itu Aji Saka juga sedang berbincang dengan Nyai Rondho. Mengetahui apa yang menjadi penyebab susahnya Kyai Patih maka Aji Saka berbicara: ”Paman, saya saja yang paman ajukan menjadi makanan Sang Prabu”.
Nyai Rondho dan Patih tengger sangat kaget mendengar permintaan Aji Saka. Kyai Patih menjawab: ”Jangan, nak! Saya minta, kamu tetap melanjutkan mengajari warga di Mendhangkamolan ini. Kalau kamu benar-benar menjadi makanan Sang Prabu, siapa yang akan melanjutkan mengajar, jangan nak, jangan sampai kamu memiliki keinginan menjadi makanan Sang Prabu.
Nyai Rondho juga melarang, namun Aji Saka keras kemauannya, tetap meminta diajukan menjadi makanan Sang Prabu. Kata Aji Saka: ”Paman jangan khawatir kalau saya nanti mati. Maksud saya menolong semua warga di Mendhangkamolan. Sekarang juga Paman sampaikan kepada Sang Prabu. Namun sebelumnya saya punya permintaan, saya minta tanah di Mendhangkamolan yang luasnya hanya sebatas bandana (ikat kepala) saya.

C. analisis sosial
Dalam cerita ini dapat diambil salah satu nilai sosial yang sangat menonjol, bahwasannya seorang Aji Saka rela berkorban menjadi makanan Prabu Dewata Cengkar untuk menyelamatkan rakyat Mendhangkamolan. Dia tidak memperdulikan nasibnya sendiri walaupun harus kehilangan nyawanya. Asal rakyat Mendhangkamolan bisa bahagia dan tidak sengsara atas ketamakan Prabu Dewata Cengkar.
Hal ini bisa kita lihat pada kutipan ....”Paman kulo kemawon sampeyan caosaken dados dhaharipun Sang Prabu”. Pada pernyataan kutipan ini menggambarkan bahwa Aji Saka sangat tulus dan ikhlas dalam menyerahkan nyawanya untuk membantu rakyat Mendhangkamolan. Pengorbanan Aji Saka merupakan dorongan dari nurani akan kepeduliannya terhadap kesejahteraan masyarakat daerah tersebut.
Berbeda dengan karakter tokoh di atas, sifat Prabu Dewata Cengkar yang sangat kejam dan rakus akan kekuasaan, dimana dia juga semena-mena terhadap rakyatnya. Hal ini tergambar pada kutipan ”Anuju ing sawijining dina Sang Prabu Dewata Cengkar duka banget marang Kyai Patih awit wis telung dina ngurung bisa nyaosi uwong kanggo dhahar dalem....” Kedzaliman sang Prabu Dewata Cengkar yang suka makan daging manusia untuk memenuhi hawa nafsunya merupakan sifat yang melanggar norma sosial, yang mana dia tidak mempedulikan hak orang lain untuk dapat hidup bahagia. Karena dalam norma sosial hal yang paling penting ialah hidup rukun dan kesejahteraan antar sesama.

Tidak ada komentar:

Searching